Vís undanfarnu úrslit
Havsúgdjór
Í føroyskum sjóøki eru staðfest 23 sløg av hvali og 7 sløg av kópi, roysningur íroknaður. Summi sløg eru her alt árið, onnur bert til ávísar árstíðir og uppaftur onnur vitja einans av og á. Havsúgdjór finnast í øllum heimshøvum og somuleiðis í nøkrum stórum áum og vøtnum. Í heimshøpi eru 83 sløg av hvali og 36 sløg av kópi. Sostatt er um fimtingurin av heimsins havsúgdjórasløgum funnin í føroyskum sjógvi.
Eitt havsúgdjór verður allýst sum eitt djór við heitum blóði, sum fyri tað mesta livir í havinum, finnur sína føði í havinum og gevur ungunum at súgva ta fyrstu tíðina. Tey anda vanliga luft eins og fólk, og tí mugu tey upp at anda.
Súgdjór (frøðiheiti: Mammalia) er ein bólkur av djórum, sum er sermerktur við, at kvenndjórini kunnu framleiða mjólk til ungar sínar. Eitt annað eyðkenni er, at súgdjór føða livandi ungar, øvugt egg. Øll súgdjór hava hár ella feld, hava heitt blóð og støðugan kropshita, og ungarnir súgva mjólk frá mammuni.
Havsúgdjórini um okkara leiðir eru ofta top-predatorar og hava tískil stóra ávirkan og ein lyklaleiklut í vistskipanini. Tí er neyðugt at kanna støðuna hjá ymsu havsúgdjórastovnunum. Talan kann til dømis vera um tal av djórum, kynsbýti, stødd og aldur. Havstovan kannar og ger stovnsmetingar av grind og springara. Hetta verður gjørt við at skráseta øll dráp og taka ymisk sýni, áðrenn hvalirnir verða skornir upp. Fyri at finna útav hvussu havsúgdjór ferðast, verða tey merkt við fylgisveina-merkjum. Havstovan hevur seinstu árini merkt grindahval, springara og láturkóp. Harafturat verður kópur taldur kring oyggjarnar 3. hvørt ár. Havstovan luttekur eisini í altjóða hvalakanningum, eitt nú hjá NAMMCO, sum miðjar ímóti at betra um varðveitsluna og umsitingina av havsúgdjórum.
Teljing av hvali
Fyri at gera stovnsmetingar av hvali, í Norðuratlantshavinum, verða hvalateljingar gjørdar undir heitinum NASS (North Atlantic Sightings Survey).
Nammco londini (Føroyar, Ísland, Grønland, Noreg) hava samskipað hesar teljingar, saman við øðrum londum, ávís ár.
- 1987: Føroyar, Ísland, Grønland, Noreg og Spania
- 1989: Føroyar, Ísland, Grønland, Noreg og Spania
- 1995: Føroyar, Ísland og Noreg
- 2001: Føroyar, Ísland og Noreg
- 2007:
- Trans-NASS: Føroyar, Ísland, Noreg, Grønland og Kanada
- CODA: Bretland, Írland, Frakland og Spania
- SNESSA: USA
- 2015: Føroyar, Ísland, Grønland og Noreg
- 2024: Føroyar, Ísland, Grønland og Noreg
Til hvalateljingarnar verða í fyrsta lagi skip brúkt, og í summum førum loftvegis teljing. Teljingar í føroyskum sjóøki, verða gjørdar við skipi. Hvalateljingin verður gjørd um summarið í góðum veðri, í 3-4 vikur. Siglt verður gjøgnum fastlagdar skurðar í ávísum økjum (strata). Øll sløg av hvali skrásetast. Síðani gerst ein stovnmeting av hvørjum hvalaslagi.
Sveivin á avgusti.
Teljing av kópi
Í Føroyum er bert láturkópurin støðufastur. Fyri at gera eina stovnsmeting av láturkópinum í Føroyum, verða kópateljingar gjørdar 3. hvørt ár. Talt verður fram við landi, við báti. Er nógvur kópur at síggja, á ávísum staði, verður ein drona send avstað. Dronan tekur myndir av økinum, so allur kópur í økinum verður taldur við.
Láturkópur í Stóru Dímun.
Merking
Tá boða verður frá grind, kann avgerð takast, at hon skal merkjast. Hetta merkir, at hon ikki verður dripin, men at sendarar (fylgisveina-merkir) verða settir, á summar hvalir í bólkinum. Síðani verður grindin rikin út aftur.
Tað er serliga grindahvalur og skjórutur springari, ið verður merktur í Føroyum.
Merking hevur stóran týdning fyri at fáa innlit í vistfrøðina hjá hvali. Alt eftir hvat fyri slag sendarin er, kann ferðing og kaving hjá hvalinum skrásetast, samstundis sum sendarin mátar hitastig og saltinnihald, í sjógvnum. Hesar upplýsingar kunnu geva okkum eina ábending um t.d. føðigrundarlag og hvussu víða ein hvalastovnur fevnir.
Sendari festur á hornið á skjórutum springara.
Sum við hvali, verður láturkópur eisini merktur, við jøvnum millumbili. Merking av kópi gevur innlit, hvussu kópurin ferðast kring oyggjarnar. Eisini kann merking brúkast til árinskanningar, um inntriv verður gjørt, har kópur ferðast.
Sendari festur á nakkan á láturkópi.
Dálking
Fyri havsúgdjór, ið liggja ovast í føðiketuni, eitt nú hvalur (serliga tannhvalur), er dáking ein sera stórur trupulleiki, tí dákingarevni hópa seg upp, gjøgnum føðiliðini í føðiketuni. Vandamikil dálkingarevni kunnu ávirka t.d. nervalag og nøringina hjá djórum, somuleiðis sum hetta ávirkar okkum menniskju, ið gagnnýta úrdráttir úr havinum til matna.
Veiða
Í Føroyum er siðvenja at veiða hval, og vit hava hagtøl heilt aftur til ár 1584. Hetta er samstundis ein tann longsta tíðarserian við veiðuhagtølum í heiminum. Føroyingar drepa grindhval og av og á onnur hvalasløg eisini, eitt nú springara. Tvøstið og spikið verður býtt millum fólk eftir serligum mannagongdum, sum sýsluskrivstovurnar skipa fyri. í Føroyum er veiðan ikki vinnulig nú á døgum, men var tað í eitt tíðarskeið, millum annað til lýsiframleiðslu. Saman við vinnuligu veiðuni úti í heimi førdi hetta til, at fleiri hvalastovnar gingu aftur. Støðan er batnað í summum førum, men vit síggja enn avleiðingarnar fyri nakrar stovnar.
Í Føroyum er ongin veiða av kópi. Síðani 2020 hevur verið bannað at drepa kóp í Føroyum.
Grindahvalir, ið hava lagt beinini í Føroyum síðani 1709.
Vanlig havsúgdjór í Føroyum
Útflyta tvøst og spik
Skalt tú útflyta tvøst og spik, má serligt loyvi til tess. Fyll umsóknarblaðið út og lat inn.
Viðkomandi tíðindi
Merkta grindin farin suður í Bankarennuna
06.09.2024
Grindahvalirnir, ið vórðu merktir á Fuglafirði 3. september, vóru fyrstu náttina í Kallsoyarfirði, men hava síðan ferðast suðureftir, suður á Munkagru…
Hvalateljingarnar 2024 lidnar
25.07.2024
Í summar hava Jákup Sverri og Ran luttikið í altjóða hvalateljingum í Norðuratlantshavi. Teljingarnar eru nú lidnar, og eru skipini bæði komin til lan…
Telja hval á sjeynda sinni
01.07.2024
Føroyar luttaka í summar í altjóða hvalateljing saman við Grønlandi, Íslandi og Noregi. Endamálið er at telja hval so víða um í Norðuratlantshavi sum …
Tað seinasta frá merktu grindahvalunum
29.11.2023
Nú eru allir sendararnir, ið Havstovan festi á grindahvalir í summar, sløknaðir. Tað longsta sambandið vardi 85 dagar. Tríggjar merkingar vóru. Tvær í…
Springari á Kappanum
27.11.2023
Ein springari, ið Havstovan merkti í Norðragøtu 30. august, hevur ferðast longu leiðina til Eysturgrønlands, og er nú í ein landsynning úr Kappanum. H…
Nú síggjast nósar
26.09.2023
Eyðkendu hvítu nósarnir, ið av og á síggjast søkja sær skjól inn á firðum og sundum um heystið, deila óhepnu støðuna at verða skolaðir út av látrum. S…
Nýtt frá merktu springarunum
20.09.2023
Havstovan hevur í summar merkt springarar í trimum umførum; fimm springarar í Fuglafirði 10. juni, tveir springarar á Leynasandi 27. august, og tveir …
Nýtt frá merktu grindahvalunum
20.09.2023
Havstovan hevur merkt tvær grindir í summar, báðar á Sandavági. 26. juni var ein hvalur merktur og 19. juli vóru fimm hvalir merktir. Umframt vóru tve…
Merkta grindin ferðast suðureftir
21.07.2023
Við góðari hjálp frá sýslumanni, grindaformonnum og fólki annars á báti og sandi, varð ein grind merkt í Sandavági mikudagin 19. juli 2023. Ein bólkur…
Ein springari norðarlaga í Hetlandsrennuni
21.07.2023
Nú 40 dagar eru farnir síðani springararnir vórðu merktir í Fuglafirði, er tann eini springarin farin norðureftir í hellingini, eystaru megin Hetlands…
Ferðing hjá springarunum í ein mánað
12.07.2023
Nú er ein mánaði fráliðin síðani springararnir vórðu merktir í Fuglafirði. Tveir sendarar virka enn. Hesir báðir springararnir fóru beinanvegin frá hv…
Allir springararnir sunnanfyri
20.06.2023
Springararnir, ið vóru merktir á Fuglafirði fyri góðari viku síðani, hava mestu tíðina hildið til í Hetlandsrennuni. Tann eini merkti springarin, ið á…
Merktu springararnir fylgjast ikki
13.06.2023
Springaranir, ið vóru merktir á Fuglafirði leygardagin 10. juni 2023 eru farnir sundur í tveir bólkar. Við góðari hjálp frá bátum og fólki á staðnum, …
TOPLINK – sambinding millum lond, hvalastovnar, granskarar og fólk í nærumhvørvum
21.03.2023
TOPLINK verkætlanin, ið Havstovuni luttekur í, er eitt samstarv millum Føroyar og Grønland, har endamálið er at nema meira vitan um grindahval, bóghví…
Ráðstevna og kokkaverkstova um hval og kóp
30.09.2022
Í døgunum 5. og 6. oktober verður Norðurlandahúsið karmur um eina ráðstevnu, og eina matmentanarliga verkstovu, har ljós verður varpað á hval og kóp s…
Springarin farin til stroks
28.09.2022
Tann eini merkti springarin, sum fyri viku síðan var komin suður um Íslandsryggin, er nú farin beina kós vestureftir. Hann er farin tvørtur um Reykjan…
Merktu springararnir farnir í ymsar ættir
09.09.2022
Springararnir, ið vóru merktir á Fuglafirði leygardagin 3. september 2022, og sum eftirfylgjandi fóru norður um oyggjarnar, eru farnir í ymsar ættir. …
Teir merktu springararnir eru nú norðanfyri
05.09.2022
Springararnir, ið vórðu merktir í Fuglafirði leygardagin 3. september 2022, eru farnir norð um oyggjarnar. Við góðari hjálp frá bátum, umframt skótum …
