Havsúrgan
Á síðuni:
Síðan íðnaðarkollveltingina er ein rúgva av CO2 (koltvíilta ella koltvísúrni) latin út í luftina, og tað hevur fingið veðurlagið til at hitna.
Havið tekur CO2 frá luftini og hevur tikið umleið ein triðing av tí CO2 , sum vit menniskju hava latið út.
Føroysku havleiðirnar og norðari partur av Atlantshavi hava serligan týdning í hesum sambandi, tí her søkkur sjógvur niður á stór dýpi. Hann ber CO2 við sær, sum minkar um CO2 innihaldið í luftini og avmarkar veðurlagsbroytingarnar.
CO2 elvir til havsúrgan
Tá CO2 kemur niður í havið, broytist tað, og tað hevur við sær, at havið verður súrari. Hetta verður nevnt “havsúrgan” (ocean acidification á enskum). Vanliga mátið fyri súrgu er “pH”, har eitt lágt pH-virði merkir nógva súrgu. At havið verður súrari, sæst tí við, at pH minkar. Roknað verður við, at havsúrgan fer at fáa týðandi avleiðingar fyri havsins livandi verur og teirra vistskipanir.
Orsøkin til, at CO2 elvir til havsúrgan, er, at tað hevur kolevni (C) í sær, og nýliga er Havstovan farin undir regluligar kanningar av pH og kolevni í føroyskum havøki. Endamálið við hesum kanningum er (1) at skilja tær broytingar í havsins pH, sum kunnu skaða lívið í havinum kring okkum og (2) fylgja teimum broytingum í havsins kolevnisgoymslum, sum ávirka heimsins veðurlag.

Tá CO2 kemur niður í havið, broytist tað, og tað hevur við sær, at havið verður súrari.
Árin av havsúrgan
Ymsastaðni í heimi er ein røð av árinum ávíst, sum kunnu órógva margfeldi, vistskipanir og matvørutrygd. Serligan týdningi fyri Føroyar hevur tað at skilja, hvussu havsúrgan ávirkar gróðurin av plantuplanktoni, livilíkindi hjá fiskalarvum, haldførið á korallum (sum eru týðandi uppvakstrarøki hjá fiski) og aling.
Máting av havsúrgan
Vanliga verður havsúrgan mátað sum minking av pH-virði yvir nøkur áratíggju ella longur, sum stavar frá upptøku av CO2 úr luftini.
Neyvar mátingar av pH og kolevni í havinum eru beinleiðis ískoyti til heimsmál nummar 14 hjá ST um burðardygga menning (United Nations Sustainable Development Goals: SDG 14), sum snýr seg um lívið í havinum. Serstakliga vendir hetta sær til part 14.3, sum hevur til endamáls at minka um avleiðingarnar av havsúrgan.

Altjóða felagskapurin GOOS (The Global Ocean Observing System) hevur eyðmerkt kolevnismátingar í havinum at vera millum teirra, sum hava avgerandi týdning (Essential Ocean Variable) fyri at kunna skilja, hvussu havið verður ávirkað av veðurlagsbroytingunum.
Við regluligum mátingum av pH og kolevni kann Havstovan sostatt fylgja teimum broytingum í okkara havøki, sum kunnu órógva tess livandi tilfeingi, samstundis sum vit geva okkara ískoyti til altjóða royndir at fylgja, hvussu havsins evnafrøði verður ávirkað av veðurlagsbroytingunum.

Vit viðmæla
Viðkomandi tíðindi

Jákup Sverri leggur fortoying út á Bankan
13.02.2025
Sigliætlanin hjá Jákup Sverra er nú byrjað, og lagt varð fyri við einum hydrografitúri. Á túrinum hevur Jákup Sverri verið á Føroyabanka, og har hevur…

Gevið gætur: Mátiútgerð norðanfyri
26.08.2024
Amerikanska granskingarskipið Neil Armstrong setir í løtuni (21.-26. august, 2024) níggju havfrøðiligar fortoyningar á botn norður av Íslandsryg…

Er glotti at hóma hjá botnfiski í 2024?
10.04.2024
Føroyski toskastovnurin er vorðin søguliga lítil, og hetta er helst úrslit av bæði ovurfiskiskapi og broytingum í havumhvørvinum. Týdningarmikið, og a…

Er “Golfstreymurin” í ferð við at vikna?
15.02.2024
Í nýggjari grein í vísindaliga tíðarritinum Science Advances vísa hollendskir granskarar á, at ”Golfstreymurin” er á veg á eitt markamót. Hetta byggja…

Nýggj ritgerð um heita rákið millum Ísland og Føroyar
17.08.2023
Nýggj vitan um rákið av heitum sjógvi norðan fyri okkum er júst komin í vísindatíðarritinum Ocean Science. Tvørtur um undirsjóvarryggin millum Ísland …

Hitabylgja í havinum
29.06.2023
Seinastu 1-2 vikurnar hevur ein hav-hitabylgja tikið seg upp í eystara parti av Norðuratlantshavi. Hitabylgjan hevur verið serliga ógvuslig í økinum v…

Jákup Sverri verið á hydrografitúri
26.05.2023
Tann 17. mai fór Jákup Sverri á hydrografitúr, har ein av uppgávunum var at taka streymmátarar upp. Lagt varð fyri norðanfyri, har ein streymmátaraboy…

Ph.d.-skeið um hav- og vistfrøði
20.03.2023
21. august – 1. september 2023 skipa granskarar á Havstovuni fyri spennandi ph.d.-skeiði um sambandið millum hav- og vistfrøðina í eystara parti av No…
Viðkomandi verkætlanir
ObsSea4Clim – Ocean observations and indicators for climate and assessments

ObsSea4Clim skal skapa ein betri platform, har ymisk lond kunnu geva sítt íkast til evropiskar kanningar av teimum týdningarmestu hav- og veðurlags-viðurskiftunum. Endamálið er at stuðla undir meiri nágreinum veðurlagsanalysum og -forsøgnum, bæði regionalt og globalt, og menna nøkur ítøkilg mál fyri burðardyggari framtíð.
Si-4-Eco – Silicate – gyre dynamics: consequences for north Atlantic ecological productivity

The main objective is to investigate and quantify how the sub‐polar gyre in the north Atlantic affects the productivity of multiple trophic levels throughout the food web.