Sjófuglur

Høvdin í Skúvoy er eitt fast eftirlitsøki, har fylgt verður við gongdini hjá bæði lomviga, ritu og havhesti. Roynt verður at fáa langar tíðarrøðir, ið kunnu samanberast við aðrar tíðarrøðir á Havstovuni.

Samstundis sum hesar teljingar verða gjørdar á hvørjum ári í Høvdanum í Skúvoy, verða lomvigi og rita eisini tald um alt landið umleið 10. hvørt ár. Teljingarnar yvir alt landið vísa, at lomvigin er minkaður við 2/3 síðani 1970’ini og rita nakað tað sama.

Høvdin í Skúvoy.

Teir 9 bólkarnir í reyðlistaflokkingini.

Havstovan vísir til reyðlistaflokkingina gjørd av IUCN, tá ið mett verður um, hvørjari støðu eitt djóraslag ella ein stovnur er í. Reyðlistaflokkingin umfatar 9 ymsiskar bólkar, har ið tríggir eru sonevndir “hóttanarbólkar”.

Tá ið eitt slag verður flokkað í ein hóttanarbólk, eru tað nakrar treytir, ið slagið skal lúka. Útgreiningin niðanfyri er ikki útdýpandi, men um tú ynskir at lesa ta fullu frágreiðingina, ber til at lesa meira her. Eisini ber til at lesa eina føroyska greining av reyðlistanum her.

Í heimshøpi er hjáveiða ein tann størsta hóttanin móti fugli á sjónum. Hjáveiðan fer fram, tá ið sjófuglur av óvart verður tikin av fiskireiðskapi, sum t.d. av línu. Í Føroyum er vanligt at fiska við línu, og har er vandin tann, at fuglurin fer eftir agninum, meðan línan verður sett, verður krøktur í húkin og druknar.

Í Europa verður mett, at umleið 200.000 sjófuglar doyggja sum hjáveiða hvørt ár. Hetta talið  umboðar mest hjáveiðu við línu og gørnum, meðan talið fyri hjáveiðu við øðrum fiskireiðskapi ikki er nóg væl umboðað. Hesi tølini lýsa harumframt bara tann fuglin, sum doyr alt fyri eitt sum hjáveiða. Tá er atlit ikki tikið til fugl, sum doyr seinni, t.d. orsakað av álvarsligum meini frá fiskireiðskapinum ella tað at pisur doyggja í hungri.

Í føroyskum sjóøkið er tað serliga havhesturin ið endar sum hjáveiða í samband við línufiskiskap.

Í Føroyum var í 2021 mett, at 9500 havhestar doyggja árliga sum hjáveiða í línufiskiskapi. Hetta er grundað á, at 75 milliónir húkar verða settir í Føroyskum sjóøki árliga. Met verður at umleið 75-150 mill. húkar verða settir í føroyskum økið hvørt ár, so talið av havhesti ið doyr orsaka av hjáveiðu kann verða væl hægri.

So hvørt sum menniskju ferðast víðari um og økja sítt virksemi í náttúruni, fer ein innrás fram á bú- og veiðuøki hjá sjófugli. Henda innrás skumpar sjófuglin til viks, umframt at vanliga ferðingin hjá sjófuglinum verður órógvað, t.d. tá ið farmaskip villeiða sjófugl á opnum havi. Eitt annað dømi, sum finst í Føroyum, er tann alsamt vaksandi ferðafólkavinnan, sum tíverri kann órógva tann reiðrandi sjófuglin, um siglt verður ov nær fuglabjørgum. Eisini kunnu mannaskapt bygningsverk, so sum vindmyllulundir og oljuboripallar, skaða sjófugl, um hetta ikki verður bygt á rættan hátt.

Dálking av náttúruni er ein stór hóttan mótvegis sjófuglinum. Oljulekar á sjónum koma javnan fyri og hesir kunnu minka nógv um sjófuglastovnarnar. Onnur dálkingarevni eru eisini og tey eru at finna so at siga kring allan heimin. Havstovan hevur, saman við altjóða granskurum, funnið plastikk, kyksilvur og onnur dálkingarevni í øllum teimum sjófuglasløgunum ið higartil eru kannaði.

Ein orsøk til afturgongd í sjófuglastovnum er tann globala upphitingin, sum er atvold til veðurlagsbroytingar. Sum veðurlagið broytist, kunnu t.d. fiskastovnar, sum fuglurin livir av, flyta til nýggj øki. Hesin fiskurin er alneyðugur hjá sjófugli, so hann í summum førum má flyta seg við fiskastovnunum. Veðurlagsbroytingar kunnu eisini ávirka atburðin hjá sjófugli og hvussu fuglur ferðast.

Sjófuglurin er so viðkvæmur fyri veðurlagsbroytingum, at hann var eitt tað fyrsta djóraslagið, har tað, við at hyggja at ferðingamynstrinum, bar til at ávísa veðurlagsbroytingar.

Sjófuglaveiða til matna hevur helst altíð verið siðvenja í Føroyum og er tað framhaldandi. Men hóast fleiri sjófuglastovnar leingi hava verið minkandi í tali, hevur mann í Føroyum einans sett smávegis tiltøk í verk fyri at verja sjófuglin. Um Havstovan skal koma við røttum tilmælum um, hvussu nógv kann veiðast av sjófugli, er neyðugt at hava fuglateljingar javnan, og eisini er neyðugt at skráseta veiguhagtøl. Sum nú er, er innsavningin av hagtølum ikki nøktandi, hvørki viðvíkjandi fuglateljingum ella veiðuhagtølum, og tí kunnu vit ikki vita, hvussu sjófuglastovnarnir tola veiðutrýstið. Tað ber tí ikki til at siga, at sjófuglaveiðan er burðardygg.

Vanligastu sjófuglasløgini, ið verða veidd í Føroyum, eru lomvigi, álka, havhestur, lundi, súla og skarvur.