
Tilgongdin av toski og hýsu á Landgrunninum og Føroyabanka ávirkast helst av havstreymum
Sum nevnt í tíðindagrein á heimasíðuni tann 10. apríl í fjør (2024), hevur toskastovnurin á Landgrunninum verið søguliga lítil seinastu árini. Hetta kemur helst bæði av ovveiðu og skiftandi umhvørvisviðurskiftum í havinum. Tilgongd av ungfiski hevur stóran týdning fyri, hvussu stórur ein fiskastovnurin verður. Góð tilgongd fellir, sum heild, saman við góðum gróðri á Landgrunninum, og harvið meira av føði. Sera góð tilgongd var í 1983, 1994 og í 2000, og hampiliga góð tilgongd var í 1987, 2009 og 2017. Men góðar gróðrarumstøður á Landgrunninum føra tó ikki altíð til ein greiðan vøkstur í stovnsstøddini. Í omanfyri nevndu tíðindagrein bleiv millum annað spurt: Hví sást tilgongdin í 1987, 2009 og 2017 ikki aftur í einum størri toskastovni?
Sambært nýggjari vísindaligari grein, almannakunngjørd í tíðarritinum Frontiers in Marine science, er svarið møguliga at finna á opnu havleiðunum. Heitur Atlantssjógvur, sum setur sín dám á Landgrunnin, inniheldur minni av tøðevnum (fyritreyt fyri gróðri) og djóraæti, enn kaldur sjógvur í subpolara meldrinum og í Eysturíslandsstreyminum (sí mynd). Uppíbland av subarktiskum sjógvi úr nevndu keldum virkar tískil nørandi fyri Atlantssjógvin, og helst fyri Landgrunnin eisini. Árini, tá tilgongdin ikki sást týðiliga aftur í stovnsstøddini, fullu saman við veikum subpolarum meldri og/ella veikum Eysturíslandsstreymi.
Millum 2002-2014 var lítið av subarktiskum sjógvi kring Føroyar, og umstøðurnar hjá bæði fugli og fiski á Landgrunninum vóru sera vánaligar. Íkastið av subarktiskum sjógvi øktiskt eftir 2014, og í kjalavørrinum av hesi broyting vaks nøgdin av toski á Føroyabanka nógv. Hartil vaks nøgdin av hýsu á bæði Føroyabanka og á Landgrunninum.

Eftir stendur spurningurin, hví toskastovnurin á Landgrunninum ikki hevur merkt somu uppgongd seinastu árini.
Nýggja greinin kann lesast her.
Hjálmar Hátún
Umhvørvi
Ph.D, Havfrøðingur
hjalmarh@hav.fo / +298 22 90 92
Vangi í PURE / Greinar / CVViðkomandi tíðindi

Tilgongdin av toski og hýsu á Landgrunninum og Føroyabanka ávirkast helst av havstreymum
27.10.2025
Sum nevnt í tíðindagrein á heimasíðuni tann 10. apríl í fjør (2024), hevur toskastovnurin á Landgrunninum verið søguliga lítil seinastu árini. Hetta k…

Nýggjur streymmátari royndur í Bankarennuni
17.06.2025
Jákup Sverri hevur verið á tveimum hydrografitúrum í ávikavist mai og juni. Hetta eru afturvendandi túrarnir hesa tíðina, har streymmátarar verða tikn…

Havstovan kunnar skúlaflokkar á umhvørvisviku á Tvøroyri
01.05.2025
Tvøroyar kommuna skipar fyri umhvørvisviku hesa vikuna. Í hesum sambandi hava Guðrið Eriksdóttir Johansen, PhD-lesandi í havfrøði, og Marita Rasmussen…

Karin Margretha vann snarrøðukapping á Vísindavøkuni
27.09.2024
Á Vísindavøkuni 2024 var ein snarrøðukapping hildin. Karin Margretha Húsgarð Larsen, deildarleiðari á Umhvørvisdeildini á Havstovuni, luttók við eini …

Sjógvurin niðri við botn í Bankarennuni er hitnaður
30.08.2024
Í eini nýggjari grein í vísindatíðarritinum “Geophysical Research Letters” verður víst á, at sjógvurin niðri við botn í Bankarennuni er hitnaður seina…

Gevið gætur: Mátiútgerð norðanfyri
26.08.2024
Amerikanska granskingarskipið Neil Armstrong setir í løtuni (21.-26. august, 2024) níggju havfrøðiligar fortoyningar á botn norður av Íslandsryg…

Nógvur gróður at síggja á hydrografitúri
28.05.2024
Tann 15. mai fór Jákup Sverri út at taka streymmátarar upp og gera hydrografiskar kanningar. Mátað var eftir seks skurðum, harav seks vóru sonevndir s…

Er “Golfstreymurin” í ferð við at vikna?
15.02.2024
Í nýggjari grein í vísindaliga tíðarritinum Science Advances vísa hollendskir granskarar á, at ”Golfstreymurin” er á veg á eitt markamót. Hetta byggja…

Nýggj ritgerð um heita rákið millum Ísland og Føroyar
17.08.2023
Nýggj vitan um rákið av heitum sjógvi norðan fyri okkum er júst komin í vísindatíðarritinum Ocean Science. Tvørtur um undirsjóvarryggin millum Ísland …

Hitabylgja í havinum
29.06.2023
Seinastu 1-2 vikurnar hevur ein hav-hitabylgja tikið seg upp í eystara parti av Norðuratlantshavi. Hitabylgjan hevur verið serliga ógvuslig í økinum v…

Jákup Sverri verið á hydrografitúri
26.05.2023
Tann 17. mai fór Jákup Sverri á hydrografitúr, har ein av uppgávunum var at taka streymmátarar upp. Lagt varð fyri norðanfyri, har ein streymmátaraboy…

Tveir djúpir havstreymar undan kavi
10.05.2022
Tveir djúpir havstreymar eru nýliga avdúkaðir, IcelandFaroe Slope Jet og Faroe Shetland Channel Jet. Annar gongur fram við hellingini á norðaru síðu á…

Samband ímillum reyðæti, havstreymar og norðhavssild
10.05.2022
Desember 2021 vardi Inga Kristiansen sína Ph.D. verkætlan á Fróðskaparsetrinum um samband millum reyðæti, havstreymar og norðhavssild. Eitt høvuðsúrsl…

Norskahavsmeldurin knýtir heitt innrák og kalt yvirflot
01.09.2021
Tað er vælkent at heitur Atlanssjógvur rekur norðureftir fram við Føroyum, kølist og søkkur norðanfyri, og vendur suðureftir aftur í dýpinum sum ísaka…

Subpolari meldurin stýrir vistskipanum
18.12.2020
Vistskipanir eru ikki støðugar. Vistskipanin á føroyska landgrunninum broytist bæði við einum syklusi á 58 ár og einumsyklusi, sum tekur áratíggju. Su…

Djúpur havstreymur fram við Íslandsrygginum útgreinaður
26.10.2020
Í dýpinum í Norðurhøvum er ísakaldur sjógvur, sum ferðast suðureftir og flýtir yvir Grønland-Skotland ryggin, serliga gjøgnum Danmarkarsundið og Banka…

Subpolari meldurin stýrir eisini vistskipanum í grønlendskum sjógvi
08.10.2020
Tað er nú vælkent at subpolari meldurin ávirkar vistfrøðina í norðureystara parti av Atlantshavinum – altso um okkara leiðir. Í nýggjari vísindaligari…

Hava funnið ókendan djúpan havstreym
27.07.2020
Sjógvur verður køldur í norðurhøvum, og hetta ger, at hann søkkur og síðani fossar suðureftni niðri við botn. Stórur partur av hesum djúpa suðurvenda …

Legan hjá Golfstreyminum ávirkar havumhvørvið kring Føroyar
29.01.2020
Flest øll hava hoyrt um Golfstreymin. Nógv vita eisini, at broytingar í styrkini av hesum ráki kann ávirka havumhvørvið og veðurlagið her um okkara le…

Subpolari meldurin styrknaður aftur – og tað ávirkar Føroyar!
25.09.2019
Vegna nógv hitatap frá havi til atmosferu vetrarnar 2013-2015, sakk nógvur sjógvur niður á stór dýpi í Labrador havinum og Irminger havinum, og tískil…

Streymarnir inn og út úr Arktiska havøkinum
25.09.2019
Eftir drúgvar mátingar hjá fleiri ymiskum londum er nú fingið yvirlit yvir, hvussu nógvur sjógvur ferðast inn og út úr Arktiskum havøki. Stórur partur…

Flóðaldur 29.- 30. juni 2019
09.07.2019
Sunnumorgunin 30. juni 2019 vóru fólk ymsa staðni kring landið varug við, at óvanligar aldur vóru at síggja, t.d. í Vági, Tórshavn og Kollafirði. Hett…

Rákið kring Føroyarnú betur kortlagt
23.10.2018
Høvuðsgongdina í streymunum gjøgnum okkara havleiðir hava vit kent leingi; men ivamál hevur verið um rákið sunnan og vestan fyri Munkagrunnin, helst t…

Kaldur Íslandssjógvur hevur týdning fyri nøgdirnar av reyðæti norðan fyri Føroyar
18.06.2018
Reyðæti er høvuðsføði hjá norðhavssild, sum kemur til beitiøkið norðan fyri Føroyar um summarið. Ein nýggj vísindalig grein vísir, at kaldur Íslandssj…

Nýggj grein um rákið sunnan og vestan fyri Føroyar
29.11.2017
Tann 13 november varð nýggj grein: “Atlantic water flow through the Faroese Channels” kunngjørd í vísindaliga tíðarritinum “Ocean Science”. Greinin er…

Fløskupostur úr Íslandi tekur eitt ár
16.01.2017
Tað sigst at íslendskir landnámsmenn kastaðu tvinnar hásætissúlur í havið og skuldu lata bý byggja, har hesar komu upp á land. Hetta bleiv til Reykjav…

„Kalda holið“, „Golfstreymurin“ og okkara veðurlag
19.09.2016
Á heysti 2015 gjørdu fjølmiðlar kring allan heim nógv burtur úr einum havøki í landsynning úr Grønlandi, sum var óvanliga kalt og fekk eyknevnið: „Kal…

Streymmáting úr fylgisveini
25.09.2015
Millum mongu fylgisveinarnar, sum ferðast kring knøttin, eru nakrir, ið hvønn dag máta hæddina á vatnskorpuni ymsastaðni. Tá hesar mátingar verða sama…

Streymmátingar avdúka veðurlagsbroytingar í Norðurhøvum
23.08.2012
Undir sjey ymiskum verkætlanum hevur Havstovan í skjótt 20 ár í millumtjóða samstarvi verið við til at kanna havrákið í Norðuratlantshavi. Mátingarnar…

Føroyastreymurin
01.09.2010
Fram við Føroyum er eitt rák av heitum sjógvi vestaneftir. Tann týdningarmesta greinin av hesum ráki fer norðan fyri Føroyar og nevnist Føroyastreymur…

Fjarstýrdir kavbátar rannsaka havsins kalda hjarta
01.09.2007
Smáir kavbátar kanna hitan, saltinnihaldið, streymin og plantuplankton í havinum við Føroyar. Endamálið er at útvega upplýsingar um tað termohalina rá…
