Vís undanfarnu úrslit
Yngul- og ætikanning
Jákup Sverri, túrur nr. 2426
Tíðarskeið: 12-26/6 2024
Ábyrgd: Helga Bára Mohr Vang
Endamál: Høvuðsendamálið við túrinum er at kanna yngul og æti á Landgrunninum og Føroyabanka, og fáa eitt tíðliga mát fyri árgangsstyrkini hjá toski á Landgrunninum, samstundis sum ábendingar um árgangsstyrkina hjá øðrum fiskasløgum, sum t.d. hýsu, hvítingsbróðri og nebbasild, eisini verða fingnar til vega. Harafturat verður pelagiska vistfrøðin kannað við ymiskum hydrografi- og ætikanningum.
Á Landgrunninum vórðu 89 støðir kannaðar, har 48 teirra eisini vóru hydrografiskar støðir. 1 støð í uttara øki bleiv ikki kannað, orsakað av veðri. Á Føroyabanka vórðu 20 av 20 støðum kannaðar, harav allar eisini vóru hydrografiskar støðir.
Yngulkanningar
Kanningarnar á Landgrunninum vístu, at nøgdin av fiskayngli er minni í mun til undanfarnu tvey árini. Tá hugt verður eftir øllum tíðarskeiðnum (1983-2024), eru nøgdirnar undir miðal fyri tosk, nebbasild og hvítingsbróðir, men yvir miðal fyri hýsu (Mynd 1). Eisini er miðalstøddin á hesum sløgum eitt vet minni í ár, enn miðalstøddin fyri alt tíðarkeiðið (Talva 1). Kanningarnar í ár byrjaðu eina viku fyrr enn vanligt er og møguliga ávirkar hetta úrslitini fyri nebbasild, sum skal hava eina ávísa stødd fyri at verða fingin í trolið. Stórur munur var millum økir, har størstu nøgdirnar av yngli vóru vestanfyri og í útnyrðingspartinum av Landgrunninum (Mynd 3). Á Føroyabanka var væl minni av toskayngli at fáa í ár, í mun til síðsta ár, men tó eru nøgdirnar yvir miðal, tá hugt verður eftir øllum tíðarskeiðnum (1991-2024). Nøgdirnar av hýsuyngli eru væl yvir miðal, meðan lítið er av nebbasildayngli á Føroyabanka (Mynd 2). Nógv var fingið av ymiskum geleplanktoni alla staðni á Landgrunninum.
Mynd 1. Miðaltal pr. hál fyri yngul á Landgrunninum frá 1983-2024.
Mynd 2. Miðaltal pr. hál fyri yngul á Føroyabanka frá 1991-2024.
Talva 1. Miðallongd fyri yngul á Landgrunninum í 2023 og langtíðarmiðallongd frá 1983-2023.
| Miðallongd, mm | 2024 | 1983-2023 |
| Toskur | 25.6 | 26.9 |
| Hýsa | 20.9 | 23.3 |
| Nebbasild | 43.6 | 47.8 |
| Hvítingsbróður | 25.7 | 26.2 |
Mynd 3. Kort, sum vísir útbreiðsluna av yngli í juni 2024.
Mynd 4. Miðal hiti og saltinnihald (ókalibrerað) í teimum ovastu 50 metrunum av sjónum, ávikavist á støðunum grynri enn 100 m og djúpari enn 150 m botndýpi, í seinnu helvt av juni 2012-2024.
Gróður og tøðsølt
Væl meira av plantuæti var inni á Landgrunninum enn uttan fyri landgrunsfrontin. Mest var í norðara økinum og minst við Suðuroynna. Mynd 5 vísir fluorescensin (lutfalsligt mát fyri nøgdir av plantuæti) móti botndýpi á støðunum og har sæst, at har botndýpið var grynri enn 100 m, var 2-3 ferðir meira fluorescensur enn uttan fyri umleið 150 metra botndýpi.
Mynd 5. Miðal fluorescensur í ovastu 50 metrunum av sjónum sum funktión av botndýpi á støðunum.
Hinvegin, so var nógv minni av tøðsøltum inni á Landgrunninum enn uttanfyri. Orsøkin er, at tann nógvi gróðurin á Landgrunninum í vár og summar hevur brúkt meginpartin av tøðsøltunum. Minst var av tøðsøltum undir landi í norðurøkinum. Har var silikatið mestsum uppi, meðan nøgdirnar av nitrati lógu um 3-4 µM. Heldur meira var við Suðuroynna og á Munkagrunninum. Har lá nitratið um 5-6 µM.
Á Mynd 6 sæst, at har silikatið er brúkt upp (hetta var á teimum innastu støðunum, undantikið við Suðuroynna), var framvegis nakað eftir av nitrati. Líkt er sostatt til, at manglandi silikat avmarkar vøksturin hjá kiselalgum á meginpartinum av Landgrunninum. Tó er framvegis nóg mikið av nitrati til at aðrar algur enn kiselalgur kunnu grógva nakað afturat. Fosfat avmarkar ikki gróðurin.
Mynd 6. Nitrat-silikat og nitrat-fosfat sambandið á einstøku mátingunum á Landgrunninum á túri 2426.
Fyribils útrokning av tí samlaða gróðrinum á Landgrunninum, frá vári og til 26. juni vísa, at hann í ár er væl yvir miðal. Bert trý ár av seinastu 25 árunum, hevur verið meira gróður (Mynd 7).
Mynd 7. Gróður á Landgrunninum frá á vári og til 26. juni, árini 1990-2024. Brotastrikan vísir miðal fyri øll árini.
Djóraæti
Inni á Landgrunninum var mest av sløgunum Temora og Acartia. Nøgdin av Calanus (reyðæti) var nakað yvir miðal og mest var av teimum stóru búningarstigunum. Annað djóraæti var bert í heilt smáum nøgdum (Mynd 8). Uttan fyri landgrunsfrontin var sum vant nógv mest av Calanus.
Mynd 8. Miðal nøgdir av kopepodum í teimum ovastu 50 metrunum (vinstrumegin) og Calanus (høgrumegin) á einari støð eystan fyri Fugloynna og einari vestan fyri Søltuvík á Sandoynni, 1993-2024.
Miðal biomassi, ávikavist á støðunum inni á Landgrunninum og á djúpu støðunum rundan um Landgrunnin, sæst á Mynd 9. Tað er serliga Calanus, sum ávirkar biomassan. Inni á Landgrunninum tykist biomassin bæði at vera stýrdur av nøgdini av Calanus uttan fyri frontin og øðrum viðurskiftum inni á Landgrunninum.
Mynd 9. Miðal turrvekt av djóraæti í teimum ovastu 50 m á øllum støðum, ávikavist innan fyri 100 m botndýpi og uttan fyri 150 m botndýpi, 1990-2024.
Føroyabanki
Sjóvarhitin í teimum ovastu 50 metrunum innan fyri 200 metra botndýpi á Bankanum var í miðal 9,76 °C (ímóti 8,85 °C á Landgrunninum). Tær djúpu støðirnar høvdu 10,06 °C (ímóti 9,16 °C uttan fyri Landgrunsfrontin).
Minni var av plantuæti inni á Bankanum enn uttan fyri Bankan. Í miðal var fluorescensurin inni á Bankanum 1,0 ímóti 1,7 á teimum djúpu støðunum. Eisini var nógv av tøðsøltum inni á Bankanum. Konsentratiónirnar av nitrat og silikat í teimum ovastu 60 metrunum inni á Bankanum vóru ávikavist 9,4 og 4,6 µM (ímóti ávikavist 6,5 og 1,8 µM á støðunum við meira enn 200 m botndýpi). Sostatt vóru viðurskiftini viðvíkjandi gróðri á Bankanum heilt øðrvísi enn á Landgrunninum.
Biomassin av djóraplankton á Bankanum var tann sami sum á Landgrunninum. Eisini vóru stórt sæð somu sløg. Tó var væl minni av Temora og meira av Evadne (dafnia) á Bankanum enn á Landgrunninum. Á teimum djúpu støðunum uttan fyri Bankan var minni av djóraplankton, enn inni á Bankanum og eisini var minni enn á teimum djúpu støðunum uttan fyri landgrunsfrontin.
Túrfrágreiðingar
Reyðæti í Bankarennuni
24.10.2024
Túrfrágreiðing Jákup Sverri, túrur nr. 2444 Tíðarskeið: 2-9/10 2024 Ábyrgd: Eilif Gaard Endamál: Um heystið og veturin er reyðæti í dvala í djúpum sjó…
Yngul- og ætikanning
15.08.2024
Jákup Sverri, túrur nr. 2426 Tíðarskeið: 12-26/6 2024 Ábyrgd: Helga Bára Mohr Vang Endamál: Høvuðsendamálið við túrinum er at kanna yngul og æti á Lan…
Biologisk oseanografi
15.05.2024
Túrfrágreiðing Jákup Sverri, túrur nr. 2418 Tíðarskeið: 8/5-15/5 2023 Ábyrgd: Eilif Gaard Endamál: At kanna menning av plantu- og djóraplankton samfel…
Standard hydrografi
05.09.2023
Jákup Sverri, túrur nr. 2342 Tíðarskeið: 30/08 – 05/09 2023 Ábyrgd: Karin Margretha H. Larsen Toktleiðari: Ian Salter Endamál: Endamálið við túrinum e…
Yngul og Æti
29.06.2023
Jákup Sverri, túrur nr. 2330 Tíðarskeið: 15-29/6 2023 Ábyrgd: Hannipoula Olsen Endamál: Høvuðsendamálið við túrinum er at kanna yngul og æti á Landgru…
Biologisk oceanografi
31.05.2023
Jákup Sverri, túrur nr. 2324 Tíðarskeið: 24/5-31/5 2023 Ábyrgd: Eilif Gaard Endamál: At kanna Menning av plantu- og djóraæti á Landgrunninumum um vári…
Viðkomandi tíðindi
Sæð serliga hvalspýggju
07.11.2024
Á seinasta hydrografitúri hjá Jákup Sverra løgdu vísindafólk og manning merki til eitt óvanliga stórt tal av eini serligari hvalspýggju á Føroyabanka …
Inga framløgu um djóraæti
13.09.2024
Á Vísindavøkuni 2024 fer Inga Kristiansen frá Havstovuni at hava eina framløgu við heitinum: Hví er djóraætið týdningarmikið? Framløgan verður í Kongs…
Minni av toskayngli í ár
15.08.2024
Tað vístu yngul- og ætikanningarnar í 2024, sum vórðu gjørdar við Jákup Sverra í seinnu helvt av juni. Kanningarnar á Landgrunninum vístu, at nøgdin a…
Gróðurin á Landgrunninum met góður í ár
22.07.2024
Í útvarpssamrøðu við Kringvarpið í farnu viku greiddi Sólvá Jacobsen, lívfrøðingur á Havstovuni, frá gróðrinum á Landgrunninum, sum í ár hevur verið m…
Nógvur gróður at síggja á hydrografitúri
28.05.2024
Tann 15. mai fór Jákup Sverri út at taka streymmátarar upp og gera hydrografiskar kanningar. Mátað var eftir seks skurðum, harav seks vóru sonevndir s…
Jákup Sverri kannað æti og fiskalarvur á Landgrunninum
27.05.2024
Ta fyrstu tíðina eftir at rognkornini eru klækt, fáa fiskalarvurnar bert tikið smáa føði, sum fyri tað mesta er djóraæti, ið nýliga er gýtt. Fyri at d…
Gróðurin á Landgrunninum er byrjaður
06.05.2024
Gróðurin av plantuæti á Landgrunninum kom tíðliga í ár. Tað gevur vónir um góð føðiviðurskifti til fiskalarvurnar. Hvørja viku fær Havstovan sjógv frá…
Broytingar í plantuæti
08.02.2024
Nýggj grein í tíðarritinum Global Change Biology vísir, at ein sterkari subpolarur meldur eftir 2013 broytti plantuætisamfelagið fram við Europeiska l…
Skúm á sjónum
06.07.2023
Hevur tú seinastu dagarnar lagt merki til at nógv skúm hevur verið at síggja á sjónum og undrast yvir, hvat tað man vera? Orsøkin er sannlíkt algur av…
Yngul- og ætikanningar 2023
03.07.2023
Jákup Sverri er afturkomin av yngul- og ætikanningunum, sum árliga vera gjørdar á Landgrunninum og Føroyabanka í juni. Úrslitini frá Landgrunninum vís…
Æti og fiskalarvur á Landgrunninum kannað
13.06.2023
Nøgdir og sløg av æti um várið hava alstóran týdning fyri, í hvønn mun fiskalarvur frá gýtingini fyrr um várið kunnu finna sær neyðuga føði. Sostatt e…
Jákup Sverri verið á hydrografitúri
26.05.2023
Tann 17. mai fór Jákup Sverri á hydrografitúr, har ein av uppgávunum var at taka streymmátarar upp. Lagt varð fyri norðanfyri, har ein streymmátaraboy…
Nýtt ár við kanningum av æti í Skopunarfirði
17.01.2023
Í góðum samstarvi við Lívfiskastøðina í Skopun, hevur Havstovan í nógv ár gjørt regluligar kanningar av sjónum í Skopunarfirði. Lívfiskastøðin pumpar …
Føði til toskalarvur ávirkar tilgongdina
06.12.2022
Tilgongdin til toskastovnin á Landgrunninum broytist nógv frá einum ári til annað. Flestu ár síðani 2005 hevur tilgongdin verið sera vánalig, og hon e…
Jákup Sverri á yngul- og ætikanningum í juni
18.07.2022
Í seinnu helvt av juni vórðu afturvendandi yngul- og ætikanningar gjørdar á Landgrunninum og Føroyabanka. Nøgdin av toska- og hvítingsbróðuryngli er t…
Samband ímillum reyðæti, havstreymar og norðhavssild
10.05.2022
Desember 2021 vardi Inga Kristiansen sína Ph.D. verkætlan á Fróðskaparsetrinum um samband millum reyðæti, havstreymar og norðhavssild. Eitt høvuðsúrsl…
Føðin avger yvirlivilsi hjá toskalarvum
10.05.2022
Føðiviðurskiftini hjá toskalarvum á føroyska landgrunninum eru sera óstøðug. Góður gróður um várið økir um nøringinahjá djóraætinum, og tað er avgeran…
Gróðurin og nøringin hjá djóraæti á Landgrunninum eru ikki byrjað enn
05.05.2022
Jákup Sverri kannaði í tíðarskeiðinum 20.-27. apríl havfrøði, plantuæti og djóraæti á Landgrunninum. Hesa ársins tíð eru nógvar fiskalarvur í sjónum o…
Livandi rundorma-larva funnin í reyðæti
18.12.2020
Regluligu planktonkanningarnar av sjógvi frá Lívfiskastøðini í Skopun sýndu eitt óvæntað úrslit: Tá prøvin varð kannaðurundir mikroskopi sást, at eitt…
Kaldur Eysturíslandssjógvur týdning fyri nøgdir av djóraæti norðan fyri Føroyar
18.12.2020
Samanrenning og blanding av heitum Atlantssjógvi og køldum Eysturíslandssjógvi ger eitt frontøki norðan fyri Føroyar, sum er ríkt í djóraæti. Nýggj gr…
Fiskiskapur eftir reyðæti
25.09.2019
Føroyar hava ein serligan náttúrugivnan møguleika at gagnnýta tað næst størsta lívfrøðiliga tilfeingið, sum er í Norðuratlantshavi, nevniliga reyðæti….
Várgróðurin seinkaður tá kuldin liggur leingi
25.09.2019
Gróður av plantuæti, sum vit eisini nevna „havsins gras“, er sum so ikki treytaður av ávísum hita, tí plantuæti grør væl, bæði í sjógvi sum er kaldari…
Broytingar í djóraætissamfelagnum á Landgrunninum
23.10.2018
Djóraæti byrjar at nørast fyrr inni á Landgrunninum enn uttan fyri Landgrunnin, og bæði sløg og nøgdir av djóraæti broytast nógv í mun til tíð og stað…
Djóraæti á Landgrunninum týdning fyri fiskalarvur
23.10.2018
Fyri livilíkindini hjá næsta ættar liðnum av fiski, teimum viðkvomu fiska larvunum, hevur millum annað nøgd og slagsamanseting av djóraæti inni á Land…
Avbera nógvur gróður í 2017
23.10.2018
Gróðurin í 2017 eydnaðist avbera væl, og er tann besti síðani aldamótið. Orsøkina til nógva gróðurin kenna vit ikki til fulnar. Men av royndum vita vi…
Nógv krill á Vánni í Klaksvík
31.08.2018
Hósdagin varnaðust fólk í Klaksvík óvanliga nógv av nøkrum smáum krabbadjórum á Vánni í Klaksvík.Havstovan hevur fingið nøkur av hesum djórunum til ka…
Djóraæti á Landgrunninum á vári
04.12.2017
Nýggj grein frá Havstovuni um djóraæti á Landgrunninum á vári er kunngjørd í tíðarritinum “Journal of Marine Systems”. Heitið á greinini er “Temporal …
Kanna nýggja ættarliðið í juni og juli
09.10.2017
Tríggjar mánaðir eftir at toskurin hevur gýtt, fer Magnus Heinason út at kanna hvussu nógvur toskayngul er, hvussu stórur hann er og hvar hann er at f…
Toskayngul etin upp innanífrá av rundormi
09.10.2017
Inni í búkholuni á toskayngli eru funnar rundorma larvur av slagnum Hysterothylacium aduncum, ið hava toskafiskar sum endavert. Tær eru kravmiklar til…
Fylgisveinamátingar geva nýtt innlit í gróðurin kring Føroyar
19.09.2016
Mátingar, gjørdar við fylgisveinum, vísa, hvussu nógv plantuæti er í vatnskorpuni. Í miðal byrjar gróðurin í apríl á djúparu leiðum um eystan til á La…
Gróðurin vestanfyri
07.11.2013
Havstovan er farin undir serstakar kanningar at útgreina, hvussu gróðurin vestan fyri oyggjarnar ávirkar livilíkindini inni á grunnum. Kanningarnar ve…
Djóraæti á Landgrunninum nógv økt seinastu árini
07.11.2013
Rættiliga stórar broytingar hava verið í djóraæti á Langrunninum tey meira enn 20 árini, Havstovan regluliga hevur kannað æti. Tær flestu av hesum bro…
Plantuæti er lykilin
01.09.2011
Hægri verur í vistskipanini, so sum nebbasildayngul, toskur, hýsa og lomviga, eru týðiliga tengdar at nøgdini av plantuæti. Hetta er úr Sjóvarmál 2011…
Krill
01.09.2009
Krill er felgasheiti fyri ein lítlan bólk av uml. 80 ymiskum sløgum av smáum krabbadjórum, sum liva í sjónum. Nøkur fá sløg liva tætt við ella á botni…
Øktur gróður vestan fyri Føroyar eftir 1995
01.09.2009
Frá 1995 og fleiri ár fram vaks nøgdin av plantuæti vestan fyri Føroyar sera nógv. Hesi somu ár var sjógvurin í økinum heitur. Nógv týðir uppá, at sam…
Batnandi føðiviðurskifti á Landgrunninum
01.09.2009
Gróðurin av plantuæti á Landgrunninum var í 2008nakað yvir miðal og í 2009 var hann enn betri. Serligahugaligt var, at várgróðurin var góður, soleiðis…
Fjarstýrdir kavbátar rannsaka havsins kalda hjarta
01.09.2007
Smáir kavbátar kanna hitan, saltinnihaldið, streymin og plantuplankton í havinum við Føroyar. Endamálið er at útvega upplýsingar um tað termohalina rá…
Stórdjóraæti í Hetlands rennuni
01.09.2003
Tvey sløg av ljóskrabba (krill) mynda í stóran mun nøgdirnar av stórdjóraæti (macrozooplankton) í Hetlandsrennuni, men eisini pílormar (Sagitta) eru a…
