Undir Føroyum eru tveir serstovnar av toski, toskurin á Landgrunninum og toskurin á Føroyabanka. Harumframt er toskur av íslendskum uppruna vanligur á Íslandsrygginum.
Toskur hevur tríggjar ryggfjaðrar og tvær gotfjaðrar, ið allar eru nakað avrundaðar í skapi. Strikan er nakað bogin yvir uggafjøðurini. Hann er klænur um klingruna, og sterturin er beinur aftan. Hann hevur yvirbit. Finnan er líka long sum eygnatvørmátið. Gotið er undir fremra enda á mittastu ryggfjøðurini. Kjaftklovin kemur aftur undir fremru trom á eygnasteininum.
Strikan og smáu blettirnir eru góð eyðkenni.
Toskur verður upp í 180-200 cm, vanliga 50-120 cm. Elsti aldursgreinaði toskur undir Føroyum var 30 ár.
Toskur á Landgrunninum er ógvuliga støðugur og finst frá vatnskorpuni niður á í minsta lagi 600 metrar. Merkingarroyndir og íløgukanningar hava víst, at toskurin á landgrunninum og toskurin á Føroyabanka eru tveir sjálvstøðugir stovnar. Lítil vitan er um stovnsuppbýtiðhjá toski á Ytrabanka/Bill Baileybanka og Ytstabanka/Lúsabanka.
Útbreiðsluøkið er grønt, gýtingarøkið gult og uppvakstrarøkið brandgult.
Veiða
Toskaveiðan undir Føroyum lá støðugt millum 20 túsund og 40 túsund tons í nærum eina øld (uttan undir seinna heimsbardaga). Toskaveiðan fór heilt niður um 6 túsund tons fyrst í nítiárunum, men góðir árgangir mentu stovnin skjótt aftur. Síðani 2004 hevur veiðan nærum hvørt ár verið undir 12 túsund tons, og nøkur ár heilt niðri á sama stigi, sum fyrst í nítiárunum. Hetta er nakað av tí minsta, sum hevur verið fiskað ta seinastu øldina.
Eftir at fiskimarkið varð flutt út á 200 fjórðingar í 1977, hava føroyingar sjálvir fiskað at kalla allan toskin undir Føroyum.
Longdarbýti í føroysku veiðuniAldursbýti í føroysku veiðuni
Stovnsmeting
Toskurin á Landgrunninum verður stovnsmettur í ICES hvørt ár, og tvey tilmæli verða gjørd; eitt av ICES og eitt av Havstovuni.
Toskastovnurin á Landgrunninum hevur verið undir søguligum lágmarki síðani 2004. Í 2018 var toskastovnurin oman fyri lágmarksstødd av gýtingarstovninum, men síðan 2019 hevur stovnsmetingin víst, at stovnurin er aftur undir hesum marki.
Stovnsmetingarúrslit
Veiða
Veiðan av toski er ikki mett at vera burðadygg. ICES tilmælti í 2022 at eingin toskur skuldi verða veiddur á Landgrunninum í 2023 og 2024.
Tilgongd
Tilgongdin av toski hevur verið vánalig síðstu árini.
Veiðutrýst
Síðani 2017 hevur veiðutrýstið verið hægri enn tað, sum er tilmælt, fyri at stovnurnin verður veiddur burðardygt.
Gýtingarstovnur
Í 2018 og 2019 var toskastovnurin oman fyri lágmarksstødd av gýtingarstovninum, men síðan tá hevur stovnsmetingin víst, at stovnurin er aftur undir hesum marki.
Longd móti vekt fyri allar støddir av landaðum toski sæst niðanfyri. Miðalvektin á 60 cm longum toski í kruvdari vekt er umleið 2,0 kg.
Smáfiskur undir 45 cm er í mesta lagi 2½ ár og 4 ára gamal toskur er umleið 60 cm.
Lítið er til av toski eldri enn 10 ár tí hann verður fiskaður, áðrenn hann nær hendan aldur.
Kynsbúning
Í miðal gýtir helvtin av toskinum fyrstu ferð umleið 3 ára gamal; tá er hann um 45 cm til longdar. Ein partur av toskinum verður kynsbúgvin longu sum 2 ára gamal, men meginparturin gýtir tó ikki fyrrenn sum 3-4 ára gamal.
Gýting
Toskurin á Landgrunninum gýtir frá februar til mai, men meginparturin av gýtingini er tó í seinnu helvt av mars til miðjan apríl. Høvuðsgýtingarøkini eru á Norðhavinum, vestan fyri Mykines og í Sandshavinum (Gulu økini á myndini). Eftir gýtingina flotna rognkornini og verða spjadd kring allan tann grunna partin av Landgrunninum (Brandgula økið á kortinum) við streyminum.
Høvuðsgýtingarøkini hjá toski á Landgrunninum: Gulu økini á myndini.Yngul og ungfiskur
Um mánaðarskiftið juni/juli søkir toskayngulin botn, og í seinnu helvt av juli sæst hann í taranum (Brandgula økið á kortinum). Yngulin er tá einar 4-5 cm til longdar. Eitt til tvey ár er tosk ur in fram við landi, áðrenn hann leitar longur útfrá og upp í tann vaksna stovnin. Reyðfiskur er toskur, sum heldur til í taranum. Ikki er greitt, um reyðfiskur er ein egin undirbólkur av toski við Føroyar, á sama hátt sum ”kyst torsk” er tað í norskum havøki.
Toskayngul
Uppvakstrarøkið hjá toski á Landgrunninum: Brandgula økið á myndini.Føði
Høvuðsføðin hjá toski er fiskur, krabbadjór og lindjór. Um várið er tað serliga hvítingsbróðir, sum verður etin. Um summarið er býtið meira javnt millum høvuðsbólkarnar.
Ferðing
Toskur við Føroyar er ógviliga støðufastur, við tað at hann nærum ikki ferðast til onnur havøki. Merkingarroyndir vísa, at bert umleið 14 toskar av umleið 10000 eru fingnir aftur uttan fyri føroyska økið. Toskur er støðufastur, bæði tá tað velst um gýtingarøki og føðiøki, soleiðis at tann einstaki toskurin brúkar sama gýtingarøki og sama føðiøki ár undan ári. Eftir gýting fer toskur “heimaftur”, har hann heldur seg frá mai-juni og til einaferð í januar-februar komandi ár. Toskur, sum gýtir á Norðhavinum, kemur frá øllum økjum á føroyska landgrunninum, meðan toskur, sum gýtir vestan fyri Sandoynna, kemur frá økinum sunnan- og vestan fyri Føroyar. Einstøk ár, beint eftir gýting og gjarna tá lítið er av føði, fer upp til ein triðingur av toskinum til økir nær landi og heldur sær har restina av árinum.
Litur
Vanligi liturin er grábrúnur, gulgrønur um bakið og síðurnar, settur við tøttum, dimmum, gráligum ella brúnligumblettum. Undir búkinum er hann ljósur, hvítur ella gráhvítur. Men hann hevur eisini aðrar litir, t.d. dimmbrúnur (flotfiskur), reyðbrúnur (í taranum). Strikan er hvít/ gráhvít.
Umrokningartalva út frá støddarbólkum
Umrokningartalva út frá støddarbólkum. Virðini byggja á tøl fyri árini 2009-2013. Aftasta kolonnan sigur, hvussu stórur partur av fiskinum í ymsu støddarbólk unum væntandi hevur gýtt minst einaferð.
Ert tú so heppin at hava fingið ein merktan fisk, so vinarliga lat okkum merkið og fiskin. Tú fært góðan kiloprís fyri fiskin, umframt finningarløn og lutaseðlar, har tú verður við í einum árligum lutakasti um 12.500 kr.
Vís undanfarnu úrslit
