Upsi

Vøksturin hjá upsa, serliga ungum fiski, tykist at vera tengdur at tættleika. Tað vil siga, at tess meiri er til av upsa, tess smærri eru einstøku upsarnir. Aftaná kynsbúningina fer upsin at vaksa seinni.

Í miðal gýtir helvtin av upsanum fyrstu ferð sum 5 ára gamal; tá er hann um 58 cm til longdar.

Upsi gýtir í tíðarskeiðinum januar-apríl, tó er høvuðsgýtingin í februar-mars. Høvuðsgýtingarøkið er á 150-250 m dýpi eystan fyri Føroyar, men gýtandi upsi verður eisini fingin aðrastaðni á Landgrunninum.

Eftir gýtingina flotna rognkornini upp í sjógvin og verða spjadd við rákinum kring landgrunn og bankar; sama er við larvunum. Yngulin er uppi í sjónum í nakrar mánaðir, men í tíðarskeiðinum juni-juli, tá yngulin er um 2,5-3,5 cm langur, leitar hann sær inn undir land. Fyrsta árið livir upsin sum murtur heilt inni við land og er um heystið um 10-13 cm til longdar. Sum hann eldist, leitar hann sær út á firðirnar og longri út at leita sær føði, og umleið trý ára gamal, tá hann er 45-50 cm til longdar, fer hann longri útfrá og djypri og kemur tá inn í vinnuliga fiskiskapin.

Upsastovnurin undir Føroyum verður roknaður sum ein sjálvstøguður stovnur, men hevur tó eitt ávíst samband við aðrar upsastovnar í landnyrðingspartinum av Atlantshavinum, t.e. í Barentshavinum, undir Íslandi, vestan fyri Skotland og í Norðsjónum. Ungi upsin heldur seg nær landi, men tá hann verður um 60 cm ella um 5 ára aldur leitar hann sær javnan í onnur sjóøki. Hetta er kannað við merkiroyndum í trimum umførum – seinastu ferð í 1991. Fjórði hvør upsi, sum varð merktur undir Føroyum, varð afturfingin undir Íslandi, tá hann var longri enn 60 cm. Hinvegin vísa merkiroyndir í Íslandi, at ferðingin úr Íslandi er sera avmarkað. Bert 1% av teirra vaksna fiski var afturfingin undir Føroyum. Nakað av ferðing er eisini ávíst úr norskum øki til Føroya og úr Føroyum til Norðsjógvin og norskt øki.